Startupy to nowo powstałe przedsięwzięcia wykazujące potencjał bardzo szybkiego wzrostu i charakteryzujące się wysokim stopniem ryzyka. Swój potencjał zawdzięczają przede wszystkim przewadze technologicznej lub trafieniu w niszę rynkową. Według Raportu Polskie Startupy 2019, 30% czerpie korzyści ze sprzedaży produktów i usług zagranicą.  Podmioty, w których odpowiada to więcej niż 1/4 przychodów, stanowią 4% wśród młodych firm i 7% wśród startupów. Polskie startupy specjalizują się przede wszystkim w: budowaniu technologii w obszarach big data (zajmuje się tym 19% obecnie zarejestrowanych w Polsce startupów) i analityce (17%) – czyli w dziedzinach, które są niezwykle atrakcyjne dla dynamicznie rozwijających się gospodarek Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Arabii Saudyjskiej.

Charakterystyka polskiego rynku startupowego

Badania przeprowadzane przez Startup Polska wykazują, że polskie startupy działają przede wszystkim w modelu B2B (business-to-business) polegającym na sprzedaży technologii i usług innym firmom. Aż 44% tak działających firm może pochwalić się stałymi przychodami. Ich klientami są głównie małe i średnie firmy (61% wszystkich startupów z nimi współpracuje). Współpracę z korporacjami potwierdza 39% startupów, z podmiotami indywidualnymi – 33%, klientami instytucjonalnymi – 17%, freelancerami – 9%, a organizacjami pozarządowymi 8%. Z kolei tylko co trzeci startup działający w modelu B2C (business-to-consumer) może pochwalić się stałymi przychodami.

W 2017 roku głównymi branżami w których operowały polskie startupy były: big data (19%), analityka (17%), internet rzeczy (14%), narzędzia dla programistów i deweloperów (14%) oraz nauki przyrodnicze, sektor zdrowia i biotechnologia (13%). Spośród nich za branże szybkiego i regularnego przychodu uznaje się: technologie dla marketingu, narzędzia deweloperskie oraz design i modę.

Co ciekawe, aż 62% polskich startupów utrzymuje się z własnych środków. Ich głównym modelem finansowania jest bootstrapping czyli zbieranie własnych oszczędności i reinwestowanie przychodów firmy. Spośród pozostałych polskich startupów, pozyskujących kapitał z zewnątrz, co piąty korzysta z zagranicznego źródła finansowania tj. anioła biznesu, akceleratora lub funduszu venture capital. 44% startupów poszukujących finansowania zewnętrznego zamierza w przyszłości współpracować z zagranicznym inwestorem.

Co trzeci polski startup sprzedaje za granicą. Eksportujące firmy nie tylko szybciej się rozwijają, ale także łatwiej zdobywają inwestorów i osiągają większe przychody. 60% eksporterów osiąga regularne przychody, a połowa z nich znajduje się w grupie najlepiej zarabiających. Eksportujące startupy osiągają ponad połowę swoich przychodów za granicą. Ponad 90% sprzedających za granicą przedsiębiorstw eksportuje swoje produkty do Stanów Zjednoczonych i Europy, nie poszukując alternatywnych rynków zbytu. O innowacyjności i zapotrzebowaniu na produkty i usługi dostarczane przez polskie startupy świadczy fakt, że co trzecia firma sprzedająca produkty z obszaru technologii dla marketingu działa na rynkach zewnętrznych. W czołówce firm eksportujących znajdują się także przedsiębiorstwa oferujące narzędzia dla programistów i deweloperów.

Badania dotyczące ekosystemu polskich startupów pokazują, że potencjał rozwoju młodych i innowacyjnych firm w Polsce jest znaczący. Zakłada się, że już w 2023 roku mogą one wygenerować wartość dodaną o wysokości nawet 2,2 mld zł jednocześnie tworząc miejsca pracy dla 50 tys osób. Raport European Innovation Scoreboard 2017 wskazuje na wzrost wskaźnika innowacyjności w Polsce o prawie 40% w 2016 roku względem 2010 roku. Te współczynniki pokazują, że polska gospodarka nieustannie się rozwija, a jej mocnymi stronami są: środowisko przyjazne innowacjom i  sprzyjające warunki ekonomiczne zachęcające zagranicznych inwestorów do finansowania startupów przyczyniających się do wzrostu innowacji.

Mocną stroną polskiego rynku jest środowisko przyjazne innowacjom. Polskie startupy mogą starać się o pozyskanie dotacji na rozpoczęcie, rozwój i ekspansję swoich firm. Mogą korzystać m.in. z funduszy PFR Ventures oraz fundusze Narodowego Centrum Badań i Rozwoju wspierających innowacyjne firmy w Polsce na wszystkich etapach rozwoju.  Interesującym programem NCBR jest TDJ Pitango Ventures, który na celu przede wszystkim inwestowanie w innowacyjne polskie firmy, które prowadzą działalność w obszarze nowoczesnych technologii i które mają szanse na rozwój w skali globalnej.

Startupy zainteresowane ekspansją globalną mogą liczyć na doradztwo ze strony publicznych i prywatnych firm. Oferują one wsparcie w zakresie doradztwa lokalizacyjnego dla polskich eksporterów przez przygotowywanie m.in. analiz rynków. Można także skorzystać z udostępnionych map rynków eksportowych, które przedstawiają mocne i słabe strony danego obszaru.

Zjednoczone Emiraty Arabskie

Zjednoczone Emiraty Arabskie charakteryzują się bogatą kulturą handlową oraz nowoczesną infrastrukturą. Istotnym elementem w kooperacji na linii Polska-ZEA jest brak barier finansowych i administracyjnych w dostępnie do rynku dla zagranicznych firm. Co więcej, zagraniczne przedsiębiorstwa mają zapewniony dostęp do nowoczesnej i rozbudowanej infrastruktury, co stwarza bardzo korzystne warunki dla eksportu.

W przyszłości gospodarka ZEA ma opierać się na nowoczesnych rozwiązaniach i najnowszych technologiach. W planach jest realizacja takich celów jak: misja na Marsa, budowa nowoczesnych systemów transportowych opartych na technologii Hyperloop, wykorzystanie pojazdów bezzałogowych przez instytucje rządowe itd. Jednym ze głównych środków do osiągnięcia tego celu jest  zapewnienie wsparcia startupom zajmującym się nowoczesnymi technologiami.

Zjednoczone Emiraty Arabskie rozpoczęły w 2014 roku siedmioletni program innowacji, który zakłada przekształcenie ZEA do 2021 roku w najbardziej innowacyjne państwo świata. Za kluczowe uznano siedem obszarów: energii odnawialnej, transportu, technologii, edukacji, opieki zdrowotnej, gospodarki wodnej oraz eksploracji kosmosu. We wszystkich tych obszarach podkreśla się wagę wspierania badań w zakresie rozwoju każdej z dziedzin a także stymulowanie innowacji i rozwoju zaawansowanych technologii. Z kolei pod koniec 2017 roku ogłoszono Strategię Czystej Energii 2050, której celem jest budowa zrównoważonej gospodarki niezależnej od ropy naftowej i gazu ziemnego. Jest to doskonała okazja do rozwoju dla innowacyjnych firm oferujących nowoczesne rozwiązania technologiczne w sektorze energetycznym.

Obecnie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich funkcjonuje około 50 wolnych obszarów specjalizujących się m.in. w technologii i biznesie. Strefy wolnego handlu mają przyczynić się do zwiększenia handlu i inwestycji zagranicznych oraz rozwoju sektora przemysłowego, a w konsekwencji do zwiększenia wzrostu gospodarczego państwa. W 2016 roku obszary te stanowiły ok. 33% handlu sektora niepetrochemicznego ZEA. Przedsiębiorstwa operujące we Free Zones mogą podejmować współprace z innymi podmiotami zagranicznymi lub zarejestrowanymi w specjalnych strefach. Do prowadzenia dystrybucji na lokalnym rynku konieczne jest nawiązanie współpracy z miejscowym Agentem zarejestrowanym w Ministerstwie Gospodarki ZEA. Na firmy funkcjonujące w strefach wolnego handlu nie jest nałożony obowiązek 51% udziału we własności lokalnego partnera, co oznacza, że firma w całości może należeć wyłącznie do zagranicznych podmiotów prawnych. Strefy wolnego handlu należą m.in.:

• Dubai Science Park – wspierający innowacje w nauce poprzez pomoc firmom wykorzystującym najnowocześniejsze technologie i technologie informacyjne do szybszego rozwoju obszarów nauk przyrodniczych, biotechnologii i środowiska naturalnego.
• Dubai Internet City – to największa w regionie społeczność skupiająca m.in. światowe startupy zajmujące się przyszłością technologii teleinformatycznej. W jej działaniu niezwykle ważna jest Platforma In5 zrzeszająca przedsiębiorców i startupy. Sprzyja ona innowacji i wprowadzaniu nowych pomysłów na rynek.

Indywidualny mentoring i spotkania branżowe to źródła wiedzy i networku, które maja największy wpływ na rozwój startupowego biznesu. Istotny jest także udział w hackatonach, czyli wydarzeniach podczas których pracownicy związani z branża IT muszą rozwiązać zadanie związane z branżą programowania. Wiele z nich organizowanych jest w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Zainteresowane startupy mogą wziąć udział w działaniach organizowanych w ramach:

• AIM Startup – organizacji utworzonej z inicjatywy Ministerstwa Gospodarki ZEA. Jej głównym celem jest połączenie dobrze zapowiadających się startupów z inwestorami i partnerami biznesowymi z całego świata.
• Programie Dubai Future Accelerators – w naborze do programu mogą wziąć udział rozwinięte startupy zainteresowane działaniem w modelu B2G (Business-to-government). Na stronie DFA można znaleźć informacje dotyczące zapotrzebowania poszczególnych jednostek sektora publicznego na nowoczesne technologie. Cenione są przedsiębiorstwa zajmujące się m.in.: obszarem big data, innowacjami technologicznymi w sektorze energii odnawialnej, internetem rzeczy, rozwojem nowoczesnych technologii itd. Celem współpracy z przedsiębiorstwami jest stworzenie najbardziej rozwiniętego technologicznie ośrodka miejskiego na świecie.
• Gitex – jest to wydarzenie corocznie organizowane w Dubaju zrzeszające pionierów branży technologicznej, liderów biznesowych i specjalistów od IT podczas którego przedsiębiorcy mogą zaprezentować swoje innowacyjne odkrycia, nawiązać kontakty biznesowe lub pozyskać inwestorów.

Królestwo Arabii Saudyjskiej

Arabia Saudyjska jest największą gospodarką Półwyspu Arabskiego silnie uzależnioną od sektora paliwowego. Wobec tego w 2015 roku podjęto działania mające na celu zmniejszenie udziału sektora petrochemicznego w saudyjskiej gospodarce i rozwój w obszarach związanych z produkcją i wykorzystaniem energii odnawialnej.

Chęć uniezależnienia gospodarki od sektora paliwowego w Arabii Saudyjskiej jest tak duża, że rząd wprowadza ułatwienia dla zagranicznych startupów, aby ich działalność przyczyniła się do wzrostu gospodarczego w sektorze niepetrochemicznym. Saudi Arabian General Investment Authority w 2014 roku przyjęła program mający na celu przyciągnięcie małych i średnich firm zagranicznych związanych przede wszystkim z branżą nowoczesnych technologii. SAGIA przewiduje dla takich firm nie tylko łatwiejszą drogę wejścia na rynek saudyjski ale także usługi doradcze dla przedsiębiorców. Największe szanse na uzyskanie dotacji mają firmy zajmujące się nowoczesnymi technologiami i przedsiębiorstwa zajmujące się wprowadzaniem na rynek rozwiązań patentowych oraz nowymi pomysłami na biznes. Startupy mogą korzystać z funkcjonujących w Królestwie Arabii Saudyjskiej specjalnych miast przemysłowych i stref ekonomicznych, które oferują szereg udogodnień dla przedsiębiorców (np. darmowy czynsz i transport, dotacje na mieszkania itd.).

W Królestwie Arabii Saudyjskiej, podobnie jak w Zjednoczonych Emiratach Arabskich działa  wiele organizacji mających na celu pobudzić wzrost gospodarczy, zwiększyć konkurencyjność na rynku i wesprzeć rozwój innowacji w państwie. Należy do nich m.in.: Start Up Saudi Arabia, która corocznie organizuje forum startupowe, w ramach którego odbywają się konferencje, wystawy i seminaria. Istnieje też możliwość zaprezentowania swojej oferty inwestorom. Głównym celem forum jest nawiązanie współpracy ze startupami, które będą działać w ramach rządowego programu rozwojowego Saudi Arabia’s Vision 2030. Program ten zakłada m.in.: wzrost udziału sektora prywatnego w PKB z 40% do 65%, zwiększenie udziału małych i średnich przedsiębiorstw w PKB (z 20% do 35%), rozwój infrastruktury cyfrowej, zwiększenie udziału sektora energii odnawialnej oraz wzmocnienie sektora gospodarczego. Obecnie Arabia Saudyjska jest największym rynkiem technologii informacyjnych i komunikacyjnych  na Bliskim Wschodzie. Program SA’s Vision 2030 zakłada wykorzystanie  nowoczesnych technologii do wzrostu udziału przemysłu w PKB o 20%.

Królestwo Arabii Saudyjskiej postrzega małe i średnie przedsiębiorstwa jako podstawę dla przyszłego rozwoju gospodarczego kraju. Startupy mogą próbować uzyskać pomoc od działających w Arabii Saudyjskiej inkubatorów i akceleratorów przedsiębiorczości oraz niefinansowe wsparcie biznesowe. Mogą one korzystać także z wielu przestrzeni co-workingowych, wsparcia funduszy inwestycyjnych a także z parków technologicznych i uniwersyteckich programów wsparcia przedsiębiorczości. Ponad połowa wyżej wymienionych instytucji i udogodnień znajduje się w Rijadzie, co sprawia, że miasto to stanowi najbardziej atrakcyjny ośrodek rozwojowy dla startupów w całej Arabii Saudyjskiej. Z kolei w Dżuddzie znajdują się ośrodki wspierające firmy zajmujące się: technologiami opartymi na IP i technologiami finansowymi.

W Arabii Saudyjskiej funkcjonuje szereg instytucji wspierających startupy. Najchętniej inwestuje się w małe i średnie przedsiębiorstwa zajmujące się: technologiami teleinformatycznymi, mediami i rozrywką, zaawansowanymi technologiami. Corocznie organizuje się wiele wydarzeń mających zrzeszać społeczność startupową oraz ułatwiać im rozwój poprzez nawiązywanie kontaktów biznesowych i pozyskiwanie sponsorów. Jednym z najważniejszych wydarzeń branży startupowej w Arabii Saudyjskiej jest Arabnet Riyadh. Skupia się ono przede wszystkim na możliwościach rozwojowych jakie stwarza plan Saudi Arabia’s Vision 2030.

Arabia Saudyjska stanowi ważny rynek eksportowy dla małych przedsiębiorstw. Wynika to z kilku czynników. Po pierwsze, Królestwo Arabii Saudyjskiej jest największym rynkiem spośród wszystkich krajów MENA, ponadto jest najgęściej zaludnionym krajem Zatoki Perskiej. Co więcej, wskaźnik PKB per capita w kraju jest jednym z najwyższych na Bliskim Wschodzie. Wszystkie te czynniki sprawiają, że Arabia Saudyjska jest atrakcyjnym rynkiem nie tylko dla lokalnych firm, ale także dla międzynarodowych przedsiębiorstw.

Badania pokazują, że przeciętny użytkownik mediów społecznościowych w Arabii Saudyjskiej spędza 5 godzin dziennie korzystając z nich. Obywatele Arabii Saudyjskiej stanowią 40% spośród użytkowników Twittera  mieszkających w państwach MENA i 10% użytkowników Facebooka. Mieszkańcy Arabii Saudyjskiej stanowią największy odsetek użytkowników portalu YouTube, a zainteresowanie Snapchatem stale rośnie. 99% tych użytkowników korzysta z arabskojęzycznych wersji portali. Te statystyki pokazują niezwykle duży potencjał rozwojowy dla firm zajmujących się nowoczesną technologią, digitalizacją treści i treściami przeznaczonymi dla młodych użytkowników. Ponadto duże szanse rozwojowe na rynku mają firmy zajmujące się: big data, handlem mobilnym, technologiami mającymi na celu cyfryzację baz danych pacjentów, czystą technologią, e-learningiem, wirtualną rzeczywistością, grami i wprowadzaniem udogodnień dla osób niepełnosprawnych.

Wnioski

Zarówno Zjednoczone Emiraty Arabskie jak i Arabia Saudyjska wdrażają wiele programów rozwojowych mających na celu uniezależnienie krajowych gospodarek od rynku petrochemicznego.  Drogą do osiągnięcia tego celu ma być procentowe zwiększenie udziału sektora prywatnego w PKB. Oba kraje oferują szereg udogodnień dla małych i średnich przedsiębiorstw, które mają zachęcić startupy do prowadzenia swojej działalności na Bliskim Wschodzie. ZEA i Arabia Saudyjska widzą swoją przyszłość jako najbardziej zaawansowane technologicznie państwa świata. Wobec tego poszukują innowacyjnych, specjalistycznych firm zajmujących się nowoczesnymi technologiami, big data, rozwojem infrastruktury cyfrowej i technologiami związanymi z sektorem energii odnawialnej.

Eksportujące startupy rozwijają się zdecydowanie szybciej i osiągają większe i regularne przychody – w przeciwieństwie do firm zamkniętych na ekspansję na rynkach zagranicznych. Programy i udogodnienia oferowane przez Arabię Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie tworzą przyjazne, aczkolwiek generujące wysokie koszty, środowisko współpracy z zagranicznymi firmami. Biorąc pod uwagę specyfikę polskiego rynku startupów oraz zapotrzebowanie rynkowe obu krajów – ZEA i Arabia Saudyjska bez wątpienia są przyszłościowym kierunkiem ekspansji polskich firm.