Jeden z najbogatszych krajów świata
Katar to państwo położone w Azji Zachodniej, na Półwyspie Katarskim zlokalizowanym we wschodniej części Półwyspu Arabskiego, zamieszkiwane przez 2,7 mln osób. W 2021 roku wartość produktu krajowego brutto wyniosła 179,7 mld dolarów (66 838 dolarów per capita). W strukturze PKB przemysł stanowi 60%, usługi – 44,8%, a rolnictwo – 0,3%. Jeśli chodzi o środowisko biznesowe, 96% (25 000) firm to małe lub średnie przedsiębiorstwa (SMEs). Stolica Kataru, Doha, jest jednym z największych centrów finansowych w regionie.
Ustrój Kataru to monarchia. Emirem od 2013 roku jest Tamim bin Hamad Al Thani, który w swoim ręku skupia większość władzy wykonawczej i ustawodawczej. Do jego kompetencji należy mianowanie premiera i gabinetu. Zgromadzenie Konsultacyjne, które składa się z osób wybranych w wyborach oraz osób mianowanych przez emira, ma ograniczone uprawnienia w zakresie blokowania ustawodawstwa i odwoływania ministrów. Działalność partii politycznych jest zakazana, a kandydaci w wyborach startują jako kandydaci niezależni.
Gospodarka opiera się na wydobyciu i handlu ropą naftową i węglowodorami. Katar dysponuje 1,5% światowych rezerw ropy naftowej (25,2 mld baryłek), a dzienna produkcja oscyluje wokół 1,9 mln baryłek. Katar posiada także trzecie największe na świecie, po Rosji i Iranie, złoża gazu ziemnego (843 bln stóp sześciennych), które stanowią 11% światowych rezerw. Katar jest obecnie jednym z czołowych eksporterów gazu ziemnego i LNG i rozwija kolejne projekty w tym sektorze rynku.
Ludność Kataru
Ludność Kataru liczy 2,7 mln osób. Podobnie jak inne kraje regionu, Katar polega na napływie siły roboczej z zagranicy. Katarczycy, według różnych szacunków, stanowią 10-12% mieszkańców (ok. 330 000), a pozostałe 88-90% to ekspaci. Największe zagraniczne społeczności stanowią Hindusi (700 000), Banglijczycy (400 000), Nepalczycy (400 000), Egipcjanie (300 000) i Filipińczycy (236 000). Z kolei wśród obywateli państw zachodnich największymi grupami są Amerykanie (40 000), Brytyjczycy (22 0000) i Kanadyjczycy (9 200).
Językiem urzędowym kraju jest arabski, ale znajomość jęz. angielskiego jest powszechna. Pod względem religijnym 67,7% ludności to muzułmanie. Kolejne największe grupy to hinduiści (13,8%), chrześcijanie (13,8%) i buddyści (3,1%). Zdecydowana większość Katarczyków wyznaje islam wahabicki, czyli jeden z najbardziej ortodoksyjnych odłamów islamu. Zgodnie z konstytucją, głównym źródłem katarskiego prawodawstwa jest szariat. W praktyce system prawny stanowi mieszankę szariatu i prawa cywilnego.
Katar jest krajem wysoce zurbanizowanym. Proces urbanizacji rozpoczął się dzięki wpływom uzyskiwanym z ropy naftowej, którą zaczęto wydobywać w 1940 roku, a rozbudowa infrastruktury miejskiej znacząco przyspieszyła w latach 80. XX wieku. Obecnie w miastach mieszka 99% ludności Kataru. Największym z nich jest stolica, Doha, zamieszkiwana obecnie przez ok. 1,2 mln osób.
Gospodarka Kataru
Tak jak w przypadku pozostałych krajów Zatoki Perskiej, głównym źródłem dochodów Kataru jest eksport ropy naftowej oraz gazu ziemnego i skroplonego. W latach 1961-2019 Katar był państwem członkowskim Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC). Katar jest trzecim największym eksporterem gazu ziemnego na świecie i drugim największym eksporterem LNG. Większość eksportu trafia na rynki w Azji i Europie, podczas gdy gaz ziemny przesyłany jest także rurociągiem do Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Omanu.
Walutą Kataru jest rial katarski (QAR), którego kurs, na mocy dekretu z 2001 roku, jest powiązany z kursem dolara. Z powodu warunków naturalnych Katar jest uzależniony od importu żywności. Gałęzie przemysłu, w których zatrudnionych jest najwięcej mieszkańców Kataru, to przemysł wydobywczy oraz budownictwo. Impulsem do realizacji wielu projektów budowlanych stały się także Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w 2022 roku, na potrzeby których rozbudowano m.in. infrastrukturę sportową, turystyczną i transportową.
Projekty infrastrukturalne tego typu są także częścią planu „Narodowa Wizja Kataru 2030” (Qatar National Vision 2030), wdrażanego od 2008 roku pod nadzorem Sekretariatu Generalnego ds. Planowania Rozwoju (General Secretariat for Development Planning). Filary planu to rozwój gospodarczy, społeczny, ludzki i środowiskowy. Poprzez jego realizację katarskie władze zamierzają zdywersyfikować gospodarkę, poprawić jakość edukacji i wzmocnić ochronę środowiska naturalnego. Tworzeniu gospodarki opartej na wiedzy towarzyszyć będzie kontynuowanie projektów w tzw. miastach przemysłowych (Dukhan, Ras Laffan, Mesaieed, Doha) oraz proces „kataryzacji” gospodarki.
Handel międzynarodowy
Katar to 57. największa gospodarka świata pod względem PKB, 40. największy eksporter i 63. największy importer. Wartość katarskiego eksportu wynosi 87,2 mld dolarów, a importu – 27,9 mld dolarów. Głównymi partnerami handlowymi Kataru są Chiny, Japonia, Indie, Korea Południowa, Singapur, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Wielka Brytania, Tajlandia, Pakistan i Włochy.
Wśród najczęściej importowanych towarów są maszyny przemysłowe (17,6%), urządzenia elektryczne (9,52%), pojazdy silnikowe i części (6,82%), kamienie i metale szlachetne (4,81%), artykuły z żelaza i stali (4,11%), leki (3,07%), meble (3,02%), samoloty (2,82%), tworzywa sztuczne (2,49%) i instrumenty precyzyjne (2,27%). Na kolejnych pozycjach są m.in. żelazo i stal, chemikalia, mięso, odzież, kosmetyki, owoce i warzywa.
Największą grupę eksportowanych towarów stanowią ropa i paliwa mineralne (84,4%), tworzywa sztuczne (3,6%), nawozy (2,76%), aluminium (1,92%), chemia organiczna (1,45%), statki i łodzie (1,23%), chemia nieorganiczna (1,05%), minerały naturalne i kamienie (0,646%), pojazdy silnikowe i części (0,503%) oraz samoloty (0,398%). Oprócz nich eksportowane są również maszyny przemysłowe, chemikalia, materiały z żelaza i stali, kamienie i metale szlachetne, zegarki, papier i guma.
Umowy handlowe
Katar podpisał umowy handlowe między innymi z krajami Rady Współpracy Zatoki Perskiej (Gulf Cooperation Council, GCC). Katar łączą pogłębione relacje gospodarcze (wspólny rynek i unia celna) z Arabia Saudyjską, Bahrajnem, Kuwejtem, Omanem i Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi.
Na mocy porozumienia o Arabskiej Strefie Wolnego Handlu (Greater Arab Free Trade Area Agreement, GAFTA), Katar ma wolny dostęp do rynków Algierii, Arabii Saudyjskiej, Bahrajnu, Egiptu, Iraku, Jordanii, Kuwejtu, Libanu, Libii, Maroka, Omanu, Palestyny, Syrii, Tunezji i ZEA.
Umowy ze stowarzyszeniami krajów:
Rada Współpracy Zatoki Perskiej (GCC)
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Umowy zawarte przez GCC:
Singapur
Katar podpisał także ponad 60 umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i ochronie inwestycji.
Stosunki Katar-Unia Europejska
Relacje między Katarem i Unią Europejską opierały się początkowo na umowie o współpracy między UE a Radą Współpracy Zatoki Perskiej (EU-Gulf Cooperation Council Cooperation Agreement) z 1988 roku. Nowego impetu relacjom wzajemnym nadało podpisanie porozumienia o współpracy (Cooperation Arrangement) w marcu 2018 roku. Wprowadziło ono dialog polityczny i wzmocnioną współpracę w kluczowych obszarach, takich jak rozwój sektora prywatnego oraz badania i innowacje.
Unia Europejska jest czwartym partnerem handlowym Kataru (11,5% udziału w jego handlu), a całkowita wartość dwustronnych bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła 38 mld euro. Unijny eksport w 2022 roku był wart blisko 10 mld euro. Unia Europejska eksportuje do Kataru głównie maszyny przemysłowe, urządzenia elektryczne, łodzie, pojazdy silnikowe, samoloty, leki oraz żywność.
W 2022 roku relacje nadwyrężyło śledztwo w sprawie domniemanej korupcji i kupowania wpływów przez Katar w Parlamencie Europejskim. Unia Europejska wspiera jednak wysiłki Kataru w zakresie dywersyfikacji gospodarczej, stanowiącej część „Narodowej Wizji Kataru 2030”. We wrześniu 2022 roku otwarto także delegaturę UE w Katarze.
Szanse i wyzwania
Na produkty importowane do Kataru nakładane jest cło w wysokości 5%, co reguluje Rada Współpracy Zatoki Perskiej. W określonych przypadkach obowiązuje też taryfa protekcjonistyczna w wysokości 12-20%. Rozpoczęcie działań eksportowych wymaga znacznych nakładów finansowych. Ryzyko związane jest także z dużą konkurencją, ponieważ w Katarze funkcjonuje wiele firm z całego świata. Kolejne utrudnienia to wymóg fizycznej obecności w Katarze, obowiązek zawierania umów na wyłączność z agentami handlowymi i mała transparentność systemu zamówień publicznych.
Kolejnym wyzwaniem jest lokalna kultura, w której religia wpływa na organizację pracy. Tydzień w krajach muzułmańskich rozpoczyna się w niedzielę, a kończy w czwartek, co może utrudniać komunikację i działania biznesowe. Dni świąt oraz okres Ramadanu wymagają szczególnej uwagi ze strony przedsiębiorców zainteresowanych ekspansją w Katarze. By odpowiednio przygotować się do wejścia na katarski rynek, warto skorzystać z eksperckiego doradztwa.
Szanse dla przedsiębiorców z zagranicy wiążą się z uzależnieniem katarskiej gospodarki od importu żywności oraz importu ekskluzywnej odzieży, biżuterii i samochodów. Kolejny obszar ekspansji to projekty infrastrukturalne związane z realizacją „Narodowej Wizji Kataru 2030”. Duży potencjał tkwi także w rozwijającym się sektorze turystyki oraz branży high-tech. Perspektywiczne szanse stwarza również proces transformacji energetycznej, z nastawieniem na wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, przede wszystkim energii słonecznej.